دولت الکترونیک

مقدمه ای بر دولت الکترونیک

دولت الکترونیک به معنای استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات برای ارائه خدمات دولتی آنلاین به صورت مستقیم و ۲۴ ساعته به شهروندان است.این اصطلاح بر این مفهوم تمرکز دارد که دولت‌ها در همه‌ی حوزه‌های عملکرد و فعالیت ها، از ابزارهایی که فناوری اطلاعات و ارتباطات.

مزایای دولت الکترونیک

• کاهش هزینه‌های دولت.
• صرفه‌جویی در وقت و انرژی.
• کاهش آلودگی شهر و هوا بدلیل کاهش ترافیک و عدم حضور فیزیکی.
• کاهش فساد اداری و افزایش سطح آگاهی مردم.
• بهبود کیفیت زندگی مردم و ارائه خدمات پرسرعت.
• افزایش اشتغال بدلیل ارائه خدمات دولتی توسط بخش خصوصی.
• کمک به محیط زیست
• کاهش فاصله بین شهروندان و دولت

ساختار دولت الکترونیک

با توجه به بررسی مححقان مختلف در سراسر دنیا سه معیار اصلی را به منظور رتبه بندی کشورها از لحاظ وضعیت دولت الکترونیک در نظر گرفته اند. این سه معیار عبارتند از وجود اینترنت با کیفیت و پایدار، بسترهای تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات و سرمایه های انسانی متخصص.

دولت الکترونیک می بایست بستری ایجاد کند که مردم بتوانند با مسئولین دولتی ارتباط برقرار کرده و به انجام کارهایی همچون کسب مجوزها و … بپردازند. همچنین دولت از این راه می تواند با شرکت ها و دولت های دیگر به تعامل بپردازد.
گاهی اوقات با وجود تمامی شرایط فوق الذکر، باز هم سطح دولت الکترونیک در برخی از کشورها از کشورهای هم ترازشان پایین تر است. به عنوان مثال می توان کشور انگلستان را در نظر گرفت.

اگرچه این کشور در جدول های رتبه بندی دارای مقام بالایی است اما دارای نقاط ضعفی نیز هست. برای نمونه، در سایت دولت الکترونیک این کشور نمی توان به نخست وزیر کشور ایمیل زد و تنها راه برقراری ارتباط از طریق فاکس است. در حالی که یکی از ویژگی های دولت الکترونیک تعاملات بر خط و گسترش آن است. ساختارهای مختلف دولت الکترونیک عبارتند از :

• دولت – شهروند یا (G2C) از Government to Citizen: برخی از خدمات دولت این گونه هستند که به صورت رایگان ارائه می شوند و شهروندان با دولت در ارتباط بوده و از این سرویس ها بهره می برند. در اینجا شهروند به عنوان عضوی از جامعه حق استفاده از سرویس های دولت الکترونیک را دارد. در این راه هدف اصلی ارائه انواع خدمات و فرآیندها همچون گواهینامه ها، مجوزها، بطور برخط یا آنلاین است.

• دولت-مصرف کننده یا (G2C) از Government to Customer : در این مدل خدمات عرضه شده از سوی دولت رایگان نبوده و فرد به عنوان یک شهروند تلقی نمی شود بلکه دولت با او به عنوان یک مصرف کننده برخورد می کند.

• دولت-کسب و کار یا (G2B) از Government to Business: در این مدل ارتباط بین دولت و سازمان های تجاری و خصوصی برقرار است. خدماتی هم چون خرید و فروش کالا، ارائه مجوز، شرکت در مزایده های دولت از طریق اینترنت و … اشاره کرد. می توان گفت این روش تسریع در رواج دادن فرآیند تجارت الکترونیکی است. هم چنین باید به دنبال دیجیتالی نمودن ارتباط نیز بود.

• دولت-دولت یا (G2G) از Government to Government: در این روش ارتباط بین ارگان ها و شرکت های درون دولت برقرار است. بیشتر امور دولتی با یکدیگر مرتبط بوده و هر یک از دولت ها می توانند خدماتی به یکدیگر ارایه کنند. بدین معنی که ممکن است اطلاعاتی که از سوی یک سازمان ارایه می شود بسیار با اهمیت باشد اما دارای سرعت و امنیت کافی نباشد به همین دلیل بهره گیری از سازمان های دیگر نیاز است. در این مرحله مدیریت اجرایی کیفیت بیشتری به دست می آورد.

• دولت-کارمندان یا (G2E) از Government to Employee: در این مدل دولت ارتباط را با کارمندان سازمان های مختلف دولتی برقرار می کند. این ارتباط می تواند در مورد کار و شغل افراد و … باشد.خدمات ارائه شده می تواند در زمینه های مالی، حقوقی، مالیاتی و .. باشد.هم چنین پیگیری های انجام شده می تواند در جهت رسیدگی به نحوه عملکرد و ارتباط کارمندان یک سازمان با یکدیگر، جلوگیری از اتلاف زمان، کم کردن کاغذ بازی، بالا بردن راندمان سازمان ها و … باشد.

• شهروند-دولت یا (C2G) از Citizen to Government: در این مدل اطلاعات ارائه شده از سوی مردم به دولت است. به عنوان مثال زمانی که افراد در رای گیری الکترونیکی شرکت می کنند و آرای خود را به دولت می دهند، می تواند نوعی دیگر از این ارتباطات باشد.

دولت الکترونیک SMART

• SMALL: هر فناوری که ابداع می شود نیاز به سرمایه گذاری و هم چنین نیروی انسانی خاص خود را دارد. هرچه گستردگی کمتر باشد نیاز به این منابع نیز کمتر خواهد بود. به همین دلیل در مرحله اول دولت الکترونیک نباید بیش از حد گسترده باشد و دولت های بزرگ را به دولت های محلی کوچک تر تقسیم کرد.

• MORAL: هر یک از شهروندان دارای اطلاعات خصوصی خود بوده و در این مورد باید حفظ شوند.
• AUDITABLE: هر گونه پیشرفتی در دولت الکترونیک و هم چنین اقدامات صورت گرفته از سوی دولت می بایست به اطلاع شهروندان برسد و دولت باید نسبت به تمام فعالیت اجتماعی، سیسای و اقتصادی پاسخگو باشد.
• RESPONSIBLE: پاسخگو بودن در هر فعالیتی باید وجود داشته باشد چرا که پیش بینی وقوع مشکلات امکان پذیر نیست البته این به آن معنی نیست که نباید تدابیر مورد نیاز را در نظر نگرفت اما باید در صورت بروز هر مشکلی جوابگو بود.
• TRANSPAREN: هر گونه برخوردی که موجب برهم زدن شفاف بودن امور شود خلاف ویژگی های دولت الکترونیک است.

مدلهای پیاده سازی دولت الکترونیک

دولت الکترونیک بر اساس به کارگیری تکنولوژی های فناوری اطلاعات و ارتباطات است که پیاده سازی آن می تواند تحولی مهم در نحوه زندگی، اداره و مدیریت کشورها داشته باشد. مدلهای پیاده سازی دولت الکترونیک به تشریح و معرفی مدلهای استقرار دولت الکترونیک می پردازد و در آن مدلهایی همچون مدل سازمان ملل بحث و بررسی قرار می گیرند.

این مدلها اگرچه ازنظر تعداد مراحل استقرار با یکدیگر متفاوت به نظر می رسند ولی ماهیتاً وجوه مشترکی نیز دارند که باعث گردیده تا همگی آنها در پیاده سازی دولت الکترونیک مورد توجه قرار گیرند. توجه به این نکته مهم است که، فرایند توسعه و پیاده سازی دولت الکترونیک یک فرایند پویا و جامع است.

در سال ۲۰۰۲ میلادی سازمان ملل این مدل را برای تعیین وضعیت تکامل کشورها ارائه کرده و درعین حال میزان آمادگی آنها را برای پذیرش فناوری اطلاعات نشان می دهد. این مدل که نگرش کاربردی دارد بر روی کاربران و نیز نوع و تعداد خدمات ارائه شده به آنان متمرکز است. مراحل پیاده سازی مدل سازمان ملل عبارتند از:

• پیدایش یا ظهور: در این مرحله دولت ها ازطریق ایجاد یک وب سایت در دنیای اینترنت حضور می یابند. هر کدام از ادارات و شرکت های دولتی وب سایتهایی یا داده های ایستا را ایجاد می کنند.
• ارتقا و توسعه: اطلاعات و محتوی سازی بیشتری روی سایتها انجام می شود و به سمت پویایی حرکت می کنند. دفعات به روز شدن آن بیشتر و تنوع اطلاعات افزایش می یابد به گونه ای که توسط موتورهای جستجو قابل رصد هستند.
• تعامل: ارائه اطلاعات در این مرحله برپایه نیاز مراجعان سازماندهی می شود و کاربران می توانند با پست الکترونیک یا پرکردن فرمهای الکترونیک با سازمان و شرکت، بطور دو طرفه، ارتباط برقرار کنند.
• تراکنش و تبادل: کاربران از خدمات به آنلاین بهره می برند و امکان پرداخت مستقیم برای دریافت خدمات و اطلاعات و محصولات، باید بطور امن فراهم شود.
• یکپارچگی و ادغام: در این مرحله، همه خدمات دولتی، در اینترنت قابل دسترسی هستند. کلیه فرایند ها یکپارچه شده اند و در یک فضای امن بدون نیاز به مراجعه سرویس های به کاربران ارائه می شوند.

الزامات پیاده سازی دولت الکترونیک

• مهندسی مجدد فرایندها از جمله فرایند های اداری
• حذف مرزهای فیزیکی و دسترسی عموم به اطلاعات
• افزایش مشارکت مردم در فرایندها و تصمیمات
• توامند سازی دانش و سواد و مهارت فناوری اطلاعات و ارتباطات، شهروندان و کارشناسان دولت
• راه اندازی تاسسیات و بسترهای ارتباطی و به روز رسانی تکنولوژی های ارتباطی
• به کارگیری کارشناسان متخصص و خبره فناوری اطلاعات و ارتباطات
• امن سازی بسترهای ارتباطی و برنامه ها و وب سایت ها و امنیت و حفظ حریم شخصی
• اعتماد سازی بین مردم (همه اقشار) و دولت با ایجاد شفافیت در فرایند ها و داده های واقعی
• جلوگیری از نشت اطلاعات طبقه بندی شده

جمع بندی

افزایش تقاضای دسترسی عمومی به اینترنت برای دریافت اطلاعات و خدمات از دولت، روشهای کار و زندگی شهروندان را تحت تاثیر قرار داده است. به همین دلیل براساس خدمات، دولت الکترونیک و اهمیت استقرار آن در هر کشور، مزایای زیادی می تواند برای کشورها به همراه داشته باشد.
پیاده سازی دولت الکترونیک مستلزم آگاهی از توانمندیها و ظرفیتهای کشورهایی است که قصد ایجاد آن را دارند بنابراین رعایت الزامات آن به همراه تحلیل دقیق و امکان سنجی ضرورت دارد.

شروع دولت الکترونیک در ایران در سال ۱۳۷۰ بوده است، که امروزه با توسعه دفاتر پیش خوان دولت، دفاتر پلیس +۱۰ و دفتار خدمات قضایی و همچنین ارائه خدمات از طریق پنجره واحد دولت، رشد چشمگیری داشته است. طبق آخرین آمار در سال ۲۰۲۲ ایران رتبه ۹۱ را بین سایر کشورهای جهان داراست و دانمارک، کره جنوبی و فنلاند رده های اول تا سوم را به خود اختصاص داده اند.

مطالعه و طی دوره CompTIA A plus برای آشنایی با ابزارها و تجهیزات لازم جهت استقرار دولت الکترونیک برای شهروندان و کارشناسان دولت توصیه می شود.برای ثبت نام و مشاوره با شماره ۰۹۳۶۵۸۰۳۰۰۱  تماس بگیرید و یا تقویم آموزشی را ببینید..برای ثبت نام و مشاوره با شماره ۰۹۳۶۵۸۰۳۰۰۱  تماس بگیرید و یا تقویم آموزشی را ببینید.